Μια ιστορία αληθινή, από εκείνες όμως που δεν απέκτησαν ποτέ το δικό τους χώρο και χρόνο στην επίσημη Ιστορία καταθέτει με το νέο της βιβλίο η Μάρθα Πατλάκουτζα. Είναι η ιστορία της Μαρίας Σαράφη, που έγινε γνωστή ως Μαριγώ Ζαραφοπούλα. Ήταν μία από τις λίγες γυναίκες που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία, και η προσφορά της στον αγώνα ήταν καθοριστική, αφού αναλάμβανε αποστολές που απαιτούσαν θάρρος, ευστροφία και διακριτικότητα, όπως μεταφορά κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, οργάνωση μυστικών συναντήσεων, κατασκοπευτική δράση. Όπως λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας “Δυστυχώς, η Μαριγώ δεν έχει την αναγνώριση που της αξίζει. Οι αναφορές στην επίσημη Ιστορία είναι ελάχιστες, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που θέλησα να γράψω το βιβλίο”.
“Η Ιστορία μας είναι γεμάτη θησαυρούς και, μέσα από τη λογοτεχνία, έχουμε την ευκαιρία να τους ανακαλύψουμε”. M’ αυτή την πρόταση κλείνει τη συνέντευξή της η συγγραφέας και δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε απόλυτα μαζί της.
Μαρία Σαράφη, γνωστή ως Μαριγώ Ζαραφοπούλα. Καθώς η ιστορία σας είναι αληθινή, ίσως θα έπρεπε να ξεκινήσουμε τη συνομιλία μας με αυτό ακριβώς: Πως προέκυψε το δεύτερο όνομα, που αποτελεί και τίτλο του βιβλίου;
Το όνομα Μαριγώ Ζαραφοπούλα συνδέεται με την τοπική κοινωνία της Κωνσταντινούπολης, όπου έζησε και έδρασε η ηρωίδα. Το «Ζαραφοπούλα» ήταν ένα προσωνύμιο που της αποδόθηκε από τους συμπολίτες της λόγω της οικογενειακής της καταγωγής και της φήμης της. Αυτό το όνομα την καθιέρωσε ως προσωπικότητα της εποχής και αποτέλεσε το κλειδί για την αναγνώρισή της, τόσο στη Φιλική Εταιρεία όσο και στις τοπικές κοινότητες που στήριξαν τον αγώνα.
Πότε και που έζησε η Μαριγώ σας και μέχρι ποια ηλικία ακολουθείτε τα βήματά της;
Η Μαριγώ γεννήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα, περίπου το 1790, και έζησε στα χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση του 1821. Η αφήγηση του βιβλίου ακολουθεί τη ζωή της από τη νεαρή της ηλικία, όταν πρωτοεμπλέκεται στον αγώνα, μέχρι τα γεράματά της, γύρω στο 1845, όταν πλέον έχει αποσυρθεί από την ενεργό δράση.
“Δραστήρια και ατρόμητη, γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας” γράφετε. Σε ποιο βαθμό την εμπιστεύτηκαν οι πρωτεργάτες της μυστικής οργάνωσης που δημιουργήθηκε για την απελευθέρωση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία;
Η Μαριγώ ήταν μία από τις λίγες γυναίκες που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία, κάτι που αποδεικνύει το πόσο πολύ την εμπιστεύτηκαν οι πρωτεργάτες της. Αναλάμβανε αποστολές που απαιτούσαν θάρρος, ευστροφία και διακριτικότητα, όπως μεταφορά κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, οργάνωση μυστικών συναντήσεων, κατασκοπευτική δράση. Η προσφορά της ήταν καθοριστική, ιδιαίτερα στον συντονισμό της αντίστασης στις περιοχές που γνώριζε καλύτερα.
Σε ποια μεγάλα ιστορικά γεγονότα συμμετείχε η Μαριγώ και σε ποιο βαθμό αυτά συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτίναξη του ζυγού;
Η Μαριγώ συμμετείχε ενεργά στην προετοιμασία της Επανάστασης μέσα από τη Φιλική Εταιρεία και στη συνέχεια σε πολεμικές επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο. Βοήθησε στη συγκέντρωση πόρων, όπλων και τροφίμων για τους αγωνιστές. Ήταν παρούσα στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, όπου έδωσε θάρρος και πληροφορίες στους πολεμιστές.
“Μέσα στη φωτιά του πολέμου θα ζήσει τον μεγάλο έρωτα, αλλά δε θα σταματήσει να αγωνίζεται για τη λευτεριά». Ας μείνουμε σ’ αυτό το κεφάλαιο για να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα την ηρωίδα σας.
Η Μαριγώ ερωτεύτηκε έναν συναγωνιστή της, τον Θεόδωρο Στεφάνου, έναν πολεμιστή με ισχυρό αίσθημα πατριωτισμού, αυτοθυσίας και δικαιοσύνης. Η σχέση τους δεν ήταν εύκολη λόγω των συνθηκών του πολέμου, αλλά αυτός ο έρωτας της έδινε δύναμη να συνεχίζει τον αγώνα. Η αφοσίωσή τους ήταν αμοιβαία, και παρόλο που η απώλειά του ήταν σπαρακτική, δεν την έκανε να παραιτηθεί από τη δράση της για την ελευθερία.
Η αλήθεια είναι πως μέχρι την έκδοση αυτού του βιβλίου, μάλλον λίγοι ήμασταν εκείνοι που γνωρίζαμε την ύπαρξή της. Εσείς πότε πρωτακούσατε την ιστορία της και ποια ήταν η στιγμή που πυροδοτήθηκε η φαντασία σας;
Γνώρισα την ιστορία της τυχαία, μέσα από ένα παλιό αρχείο που περιείχε αναφορές για άγνωστες ηρωίδες της Επανάστασης. Η στιγμή που με ενέπνευσε ήταν όταν διάβασα για τη μύησή της στη Φιλική Εταιρεία. Ήταν φανερό πως αυτή η γυναίκα είχε τεράστια δύναμη και θάρρος. Ήθελα να φέρω τη ζωή της στο φως, για να γίνει παράδειγμα.
Ξεφυλλίζοντας την Ιστορία μέσα από τη δική σας συγγραφική ματιά, ας ταξιδέψουμε σ’ εκείνα τα μαύρα χρόνια και τον αγώνα της ηρωίδας σας. Μιλήστε μας για τη μυστική δραστηριότητά της αλλά και για τη μορφή που είχε ο δικός της ρόλος.
Η Μαριγώ λειτουργούσε ως συνδετικός κρίκος μεταξύ αγωνιστών και περιοχών. Διακινδύνευε τη ζωή της ταξιδεύοντας μεταμφιεσμένη για να μεταφέρει μηνύματα. Συχνά λειτουργούσε ως κατάσκοπος, παρακολουθώντας τις κινήσεις των Οθωμανών. Ο ρόλος της ήταν πολύπλευρος: συντονισμός, πληροφορίες, και ενίσχυση της ψυχολογίας των αγωνιστών.
Ποια βιβλιογραφική υποστήριξη είχατε για να προχωρήσετε στη συγγραφή αυτού του σημαντικού βιβλίου;
Στηρίχτηκα σε αρχεία από την Εθνική Βιβλιοθήκη, απομνημονεύματα αγωνιστών και ερευνητικά άρθρα για τις γυναίκες του 1821. Σημαντική βοήθεια στο στην έρευνά μου προσέφερε το βιβλίο της εξαίρετης Κούλας Ξηραδάκη, Γυναίκες του ’21-Προσφορές, ηρωισμοί και θυσίες από τις εκδόσεις Δωδώνη. Επίσης, τοπικές μαρτυρίες και προφορικές παραδόσεις με βοήθησαν να ανασυνθέσω τη ζωή της Μαριγώς.
Το πιθανότερο είναι πως η ιστορία και η δράση της ηρωίδας σας δεν είναι το μοναδικό κενό στην Ιστορία που διδασκόμαστε. Πιστεύετε πως η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να “τακτοποιήσει” κάποια ημιτελή κεφάλαιά της;
Απολύτως. Η λογοτεχνία μπορεί να φωτίσει πρόσωπα και γεγονότα που έχουν παραμεληθεί. Μέσα από τη δημιουργική αφήγηση, οι αναγνώστες μπορούν να συνδεθούν συναισθηματικά με την Ιστορία και να την κατανοήσουν σε βάθος.
Θα είχε ενδιαφέρον, ωστόσο, να μάθουμε την άποψη της επίσημης Ιστορίας μας για την ηρωίδα της επανάστασης του 1821. Υπάρχει κάπου καταγεγραμμένη αναφορά;
Τη δράση της βεβαιώνουν σε επιστολή που υπέγραψαν μεγάλοι αγωνιστές του 1821 όπως Π. Νοταράς, Χατζή Χρήστος, Γ. Αγαλλόπουλος, Π. Μαυρομιχάλης, Χατζή Μιχάλης, Νικήτας Σταματελόπουλος, Ιάκωβος Κούμης, Νικ. Γριτζώτης. Δυστυχώς, η Μαριγώ δεν έχει την αναγνώριση που της αξίζει. Οι αναφορές στην επίσημη Ιστορία είναι ελάχιστες, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που θέλησα να γράψω το βιβλίο.
Σε μία συνέντευξή σας είπατε πως: “Στις γυναίκες του χθες και του σήμερα αξίζει ο σεβασμός και η αναγνώριση της αξίας και της δυναμικής τους σε κάθε όψη της ζωής”. Πιστεύετε πως η ελληνική κοινωνία –και με όλα αυτά που συμβαίνουν σε βάρος των γυναικών σήμερα- σέβεται τη γυναίκα;
Η κοινωνία μας έχει κάνει βήματα προόδου, αλλά υπάρχει ακόμα δρόμος. Οι γυναίκες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις και βία. Είναι καθήκον μας να προβάλλουμε τα επιτεύγματά τους, όπως της Μαριγώς, και να απαιτούμε σεβασμό και ισότητα σε κάθε τομέα της ζωής.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για αυτή τη συζήτηση. Ήταν μεγάλη μου χαρά να μοιραστώ μαζί σας την ιστορία της Μαριγώς Ζαραφοπούλας, μιας γυναίκας που μας εμπνέει ακόμα και σήμερα με τη δράση και το θάρρος της. Εύχομαι το βιβλίο μου να φέρει στο φως ξεχασμένες πτυχές της Ιστορίας μας και να αγγίξει τις καρδιές των αναγνωστών. Ευχαριστώ επίσης και το κοινό που αφιέρωσε χρόνο για να γνωρίσει την ηρωίδα μου. Η Ιστορία μας είναι γεμάτη θησαυρούς και, μέσα από τη λογοτεχνία, έχουμε την ευκαιρία να τους ανακαλύψουμε.
Μαρία Τσακίρη
Μάρθα Πατλάκουτζα: συνέντευξη στη Μαρία Τσακίρη – Vivlio-Life.gr